Geveltuinen: een aanwinst voor de stad

Steeds meer onderzoeken tonen aan dat geveltuinen een waardevolle toevoeging zijn in stedelijke gebieden. Joop Spijker, senior-onderzoeker aan Wageningen University & Research, doet met collega’s al jarenlang onderzoek naar biodiversiteit, hittestress en waterretentie in steden. ‘Geveltuinen kunnen een heel effectieve maatregel zijn voor verkoeling in stedelijke gebieden.’

Hittebuffer in de stad

Meteorologen noemen straten ook wel Urban Canyons; de zon schijnt erin en wordt weerkaatst door de stenen en het glas van gebouwen. Daarnaast neemt het materiaal – zoals baksteen – warmte op en straalt dat in de avond weer uit, dat voel je al je je hand erop legt. ‘Geveltuinen zijn effectieve maatregelen voor verkoeling,’ zegt Spijker ‘als ze de hoogte in gaan en de muren bedekken. De begroeiing zorgt ervoor dat de warmte niet wordt opgenomen en dankzij waterverdamping warmt de lucht rondom begroeide gevels minder op dan bij kale muren.’ Een nieuw internationaal onderzoek van ecoloog Katharina Hecht van Universiteit Utrecht toont aan dat de temperatuurverschillen tussen de voor- en achterkant van groene gevels kunnen oplopen tot wel 0,6 à 0,7 graden Celsius.

Bevorderen van soortenrijkdom

‘Elke graad maakt het verschil in een stedelijke omgeving. En afhankelijk van hoe je een geveltuin aanlegt, kan het een geschikte plek zijn waar vogels nestelen, waar insecten stuifmeel en nectar verzamelen en waar spinnen en diverse insecten kunnen leven en schuilen.’ Begroeide gevels kunnen wel honderden diersoorten herbergen. Daarnaast is het belangrijk dat je ook ander groen in de buurt hebt staan. Zo zitten sommige insecten in een bepaalde levensfase in de bodem, en andere hebben juist gras of kruiden nodig of struiken en bomen.’ Veel wilde bijen hebben een beperkte vliegafstand van 50 tot 75 meter. Dus de gebieden waar zij nectar halen moet je goed verbinden.

Stapstenen in de wijk

De effectiviteit van groene gevels hangt wel af van de gekozen plantensoorten en het ontwerp. ‘In Nederland doen mossen, vaste planten en inheemse klimplanten het vaak goed. Een mooi voorbeeld is het stadskantoor in Venlo, dat heeft de grootste groene gevel van Nederland.’ Met de juiste keuze, worden geveltuinen zo geschikte stapstenen in de wijk. ‘Als je vervolgens ook ander groen aanlegt, dan draag je ook bij aan goede wateropvang, het ietsje verbeteren van de luchtkwaliteit, het bevorderen van de gezondheid van mens en dier en de sociale cohesie in de straat. Dat is een heel scala aan baten.’

Vergroeningsinitiatieven

Steeds meer gemeenten zien de voordelen van stedelijke vergroening. ‘Sommige gemeenten, zoals Rotterdam, hebben vergroening in hun beleid of collegeprogramma opgenomen. Andere gemeenten, zoals Nijmegen, werken daarbij samen met lokale organisaties aan vergroeningsprojecten. De gemeente Arnhem heeft met de bewoners geïnventariseerd waar de behoefte ligt en de wijze van vergroening in verschillende buurtjes aan deze wensen aangepast.’ Als je kijkt naar de verschillende projecten, dan gaat het in sommige wijken vanzelf, dan steken bewoners elkaar aan, en in andere wijken moet je de bewoners wat meer bij de hand nemen. ‘Dat zien we vooral bij de sociaal armere wijken – de energie gaat ergens anders naartoe en dat is ook logisch. Maar over het algemeen hebben inwoners van gemeenten behoefte aan meer groen in hun straat. De redenen waarom ze dat (nog) niet doen is dat ze niet zeker weten of het mag van hun gemeente en ze weten vaak niet hoe te beginnen.’

Meer stedelijk groen

‘In veel steden en dorpen gebeurt er al een hoop, maar je wilt eigenlijk 100 procent van de bebouwde kom groen inrichten. Het effect van stedelijk groen was mooi te zien bij het kunstproject Bosk. Gedurende 100 dagen werden er dagelijks 1200 bomen door de stad Leeuwarden verplaatst, waardoor het bos telkens op een andere locatie in het centrum aanwezig was. De bomen brachten stilte en verkoeling in de stad en veel bewoners waardeerden dat zeer. Op 14 augustus 2022 kregen de bomen en de duizenden zaailingen een permanente plek in de gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân.’

Hoewel de vergroening in veel steden toeneemt, en er veel mooie initiatieven zijn, zoals Stichting Steenbreek en MeerBomenNu, is het moeilijk te zeggen of de vergroening in zijn totaliteit toeneemt. ‘Dat zijn we nu aan het onderzoeken, onder andere aan de hand van satellietbeelden.’

Praktische tips

+ Geef goede voorlichting en advies Geef als gemeente goede voorlichting en advies over de (on)mogelijkheden van geveltuinen. Het aanbieden van kant-en-klare-plantpakketten kan helpen om inwoners over de streep te trekken. 

+ Kies inheemse planten Als je als gemeente de aanleg van geventuinen wilt stimuleren, dan is het belangrijk om na te denken over het soort geveltuin. Zo hebben genetisch inheemse planten een veel grotere waarde voor wilde bijen, hommels, zweefvliegen en kevers dan gecultiveerde soorten. Deze planten bloeien op het juiste moment en bieden op het juiste moment voedsel aan lokale populaties insecten én hun larven.

+ Kies de juiste soorten Niet alle planten gedijen goed in een geveltuin. Een gevel op het zuiden vraagt om andere beplanting dan een gevel op het noorden. Bedenk dat een zonnige gevel ’s zomers minstens vijf uur zon heeft en een schaduwrijke gevel minder dan drie uur zon. Sommige planten trekken vogels, insecten of vlinders aan. En niet alle beplanting behoud blad in de winter maanden. Bomen of heesters die te groot worden of wortels hebben, kunnen de stoep opduwen. Denk ook aan hoogteverschillen en aan een-, twee- of meerjarige planten.

Weet je als gemeente of particulier niet welke planten je moet kiezen? Samen met Stichting Steenbreek heeft Cruydt-Hoeck inheemse geveltuinplakketten samengesteld; een gevarieerd pakket met ecologische meerwaarde. Cruydt-Hoeck kan ook plantenpakketten op maat maken, neem daarvoor contact op met een van de ecologisch adviseurs.

Ontdek het inheems gevelpakket i.s.m. Stichting Steenbreek

Bekijk