Fryske Siedmingsels

door Jojanneke Bijkerk

Het begon allemaal met een bezoek van Mark Hilboezen, medewerker Natuurkwaliteit van It Fryske Gea, aan de Dag van Het Levend Archief in 2019. We raakten met elkaar in gesprek en Mark was vol enthousiasme over het werk van Stichting Het Levend Archief. Nadien zocht hij weer contact met ons, met een bijzonder idee: Fryske Siedmingsels. Mensen willen graag iets goeds doen, helpen met biodiversiteitsherstel. Vaak willen ze dit doen door bloemenzaden te zaaien.

Toch komt men dan vaak uit bij zaden die niet uit de regio komen. Of zaden die zelfs niet wild of inheems zijn. Daarmee sla je dan de goed bedoelde plank mis en dat is jammer. Het alternatief zou zijn om in Friesland te zaaien met zaden die op zijn minst uit Nederland afkomstig zijn en bij voorkeur uit Friesland en het noorden van het land. De mengsels zijn primair bedoeld voor gebieden die aansluiten op natuurgebieden, maar krijgen extra toegevoegde waarde zijn als ook andere projecten in de openbare ruimte met genetisch passend materiaal kunnen worden ingezaaid. Bij It Fryske Gea liep iedereen warm voor dit idee.

Plannen maken

Mark deelde zijn ideeën met ons over welke soorten It Fryske Gea graag toegepast ziet in de verschillende delen van Friesland. Jojanneke heeft vervolgens aangegeven wat de mogelijkheden zijn. Van welke soorten hebben we al Fries materiaal? Welke soorten willen we gericht gaan verzamelen? Het was een mooie puzzel, die kon worden ingevuld door de kennis van Mark en It Fryske Gea over de populaties van soorten in de eigen natuurgebieden . Daarnaast speelde ook bij Cruydt-Hoeck de wens om van bepaalde soorten extra collecties te verkrijgen. Het werd een fijne samenwerking.

Verzamelen

In de periode 2020 tot en met 2023 zijn reeds veel zaden verzameld, met name door Jojanneke Bijkerk. Gebieden verkennen, vele kilometers lopen om te bekijken waar op welk moment zaden verzameld kunnen worden. Nu zijn ca. 80 collecties gemaakt, waarvan een deel bestemd was voor een bijzonder blauwgraslandproject in de Alde Feanen; een verhaal apart, voor een andere keer. Het verzamelen van de zaden gebeurde in samenwerking met Mark Hilboezen en ook Ben Bruinsma (zie wat Ben heeft gedaan op de Afsluitdijk!).

In verband met het maairegiem van de beheerders en pachters was het van belang goed af te stemmen welke delen van de vegetatie moesten blijven staan, zodat late soorten niet alleen kunnen bloeien, maar ook zaad kunnen vormen. Deze plekken werden dan afgezet met paaltjes en lintjes.

Veel moois in Fryslân

Dit project brengt leuke verrassingen met zich mee. Er liggen onverwacht mooie terreinen in Friesland. Soms echte botanische pareltjes, zoals de Noarderkrite, met een mooie populatie van knoopkruid en grote ratelaar, vlakbij De Feanhoop. De Bolderen, met ook grote ratelaar, rietochis en veel dotterbloem en nog veel meer moois. De Huitenbuersterbûtenpolder, buitendijks aan de zuidzijde van Friesland aan het IJsselmeer, met een prachtige strandwal met geel walstro, kruisdistel en kleine en grote ratelaar. De kleine ratelaar is vroegbloeiend en vroeg met zaadzetting, de tweede veel later, waardoor de pachter de soort door goed op te letten niet te vroeg wegmaait.

De Slachtedyk is ook zo’n bijzonder cultuurlichaam, slingerend door het noordelijke landschap. Het meest bijzondere vond ik wel het voorkomen van gele en paarse morgenster aldaar. Maar ook nog een groeiplaats van glad walstro en iets meer algemene soorten, zoals veldlathyrus, scherpe boterbloem, kraailook en smalle wikke. Voor de verbetering van de vegetatie is het noodzakelijk dat deze dyk twee keer per jaar wordt gemaaid en gehooid. Voor veel kwetsbare soorten, zoals de morgensterren, maar ook pastinaak is het van belang dat ze voldoende tijd krijgen om zaad te zetten. Vooral voor de laatbloeiende pastinaak is dit een lastige kwestie. De beheerders hebben het er maar druk mee!

Stand van zaken

Wat is de stand van zaken nu met de Fryske Siedmingsels? We kunnen aan de slag met het maken van mengsels voor de verschillende plantendistricten in Friesland. Inmiddels is al van alles in productie gebracht. Eerst in onze kraamkamer op de kwekerij en soms direct op de teeltvelden. Daarnaast hadden we gelukkig al een mooie collectie met Friese en noordelijke teelten. Ook nu wordt gewerkt om nog een aantal soorten in vermeerdering te brengen. En van een aantal soorten willen we een extra collectie maken. In 2023 ook met hulp van Ben Bruinsma.

De afgelopen jaren hebben we veel mogen leren over de mooie Friese natuur, in gebieden waar we geen idee van hadden dat ze bestonden, tot mijn schaamte. Nog steeds ben ik van mening dat er veel te weinig natuur is in Friesland, maar heb ik nu wel meer inzicht in wat er nog te vinden is. Bepaalde planten zijn best wel zeldzaam geworden, zoals gewone margriet, knoopkruid, wilde bertram en vele andere minder opzichtige soorten. Ik ben blij dat terreinbeherende organisaties zoals It Fryske Gea in Friesland zorgdragen voor de populaties die er nog zijn. Met hulp van alle betrokken partijen en belanghebbenden kan er in de toekomst nog veel worden hersteld en uitgebreid. Ik voel veel enthousiasme en vuur voor het behoud en herstel in “het Friese landschap”.

Zaaien?

Mocht je zelf in de situatie komen dat jij en of andere mensen graag bloemen willen zaaien in bermen en gebieden in Friesland, met name in de nabije omgeving van natuurgebieden, neem dan contact op met It Fryske Gea of Cruydt-Hoeck. Zaaien is lang niet altijd nodig. Soms is laten staan wat er spontaan op komt al voldoende. Bloeiende planten terugbrengen op plekken waar ze zijn verdwenen, is ook van groot belang voor het herstel van onze insectenpopulaties zoals de wilde bijen.

De Fryske Siedmingsels zijn ontwikkeld om toegepast te worden in het buitengebied van Fryslân. De bloemenweidemengsels zijn te bestellen vanaf 500 gram, voor alle bermen en terreinen in het buitengebied van Fryslân o.v.v. de toepassingslocatie. De introductie van Fryske Siedmingsels voor tuinen volgt later in 2024.

Aanvragen via [email protected]

Fan en foar Fryske grûn (Van en voor Friese bodem)